Rijk van de Kamp schrijft boek over geschiedenis Barneveld-Noord

Tekst: Tijs van den Brink

Op een zonnige novembermorgen vertelt de 75-jarige genealoog over het gebied waar generaties Van Middendorp leefden, de voorouders van zijn moeder. Ze vestigden zich daar in 1874 na ruim vierhonderd jaar gewoond te hebben op boerderij Middendorp aan de Middendorpweg.

De Vaarst. Eigenlijk had de wijk beter ‘De Esvelden’ of ‘Esveld’ kunnen heten, vindt Rijk van de Kamp. De Rotterdammer vindt het onterecht dat de wijk in het noorden van Barneveld de naam heeft gekregen van een boerderij ,,die een eind van de wijk vandaan staat”. ,,De grond daar hoorde bij de Esvelden, een aantal boerderijen met die naam.”

Wakker ligt de ooit op Vliegersveld geboren Barnevelder er niet van. Maar nu zijn boek over Barneveld-Noord sinds deze week te koop is bij de boekhandels Romein en Koster in Barneveld, kan hij het niet laten dit toch even te noemen.

Hij voegt daar meteen een andere verbazing aan toe: ,,Eeuwenlang is Barneveld-Noord en het huidige Harselaar bewoond door de Van Middendorpen. Het zou ook wel terecht zijn geweest een straat naar die familie te vernoemen. Net zoals de Van Wijnbergenlaan bijvoorbeeld, die loopt dwars door het gebied waar hun afstammelingen woonden.”

Van de Kamp is een fervent stamboomonderzoeker. ,,Toen ik de stamboom van mijn vaders kant klaar had, heb ik er een diamiddag over gehouden voor de familie. Dat was het dan.”

En dat na jaren onderzoek, het liet bij hem een onbevredigd gevoel achter. ,,Dat wilde ik niet meer, ik wilde van de kant van mijn moeder daarom een boek samenstellen. Mijn moeder, een Van Middendorp, komt uit een groot en oud geslacht, ik kon de stamboom helemaal terug laten gaan tot begin 1400.”

Terwijl we aan een raamtafeltje zitten in restaurant Het Schaap, pakt hij het boek ‘Het geslacht Van Middendorp op Harselaar en elders’, dat alleen voor directe familie bestemd was, uit zijn tas. Hij gaf het boek in eigen beheer uit. ,,Als je die tak van de familie onderzoekt, kom je vanzelf ook uit bij de boerderij Esveld, die ik voor het gemak maar ‘Oud Esveld’ heb genoemd, aan de Esweg 20. Er zijn nog vier andere boerderijen met ongeveer die naam (Groot Esveld, Klein Esveld, Nieuw Esveld en Esveld), twee ten noorden van het Schaffelaarsebos, de andere aan de Esweg. De historie van die bewoning gaat terug tot begin 1300.”

Verder is er nog een boerderij Middendorp aan de Nijkerkerweg 161, die binnenkort plaats moet maken voor de uitbreiding van het bedrijventerrein. Het geslacht Van Middendorp heeft zo’n vijf eeuwen lang op boerderij Middendorp aan de Middendorpweg (nu Nijkerkerweg 161) gewoond.

Doordat Van de Kamp bezig was met het boek over het geslacht Van Middendorp vergaarde hij zoveel informatie dat hij daar een boek voor een breder publiek van wilde maken. Het deze week uitgekomen ‘De ontwikkeling van Barneveld-Noord, de woningen tot 1960 en de bewoners’ is daarvan het resultaat. ,,Het is in de eerste plaats bedoeld voor de (oud-)bewoners van de huizen in Barneveld-Noord.”

Al bladerend kom je als (oud-)bewoner van Vliegersveld of

De Vaarst inderdaad tal van huizen tegen die allang ingeruild zijn voor nieuwbouw die ook al niet meer zo nieuw is. De huizen aan de Boslaan bijvoorbeeld of de boerderijen even ten noorden van wat nu de Henri Dunantlaan is.

Van de Kamp is erin geslaagd historische foto’s te vinden bij alle beschreven huizen of boerderijen. ,,De bestaande huizen heb ik allemaal zelf gefotografeerd. Wat een werk was dat. Vooral aan de Stationsweg was het lastig met de schaduw van het bos. Soms kwam er een bewoner naar buiten om te vragen waarom ik zijn of haar huis stond te fotograferen.”

Van de Kamp kon bij al zijn onderzoek voor het boek rekenen op medewerking van de huidige of oud-bewoners van veel woningen. ,,Ik ben zelf op stap geweest. Als de mensen hoorden dat ik zelf op het Vliegersveld geboren ben, gingen de deuren altijd open. Die bezoekjes waren misschien nog wel het leukst van het onderzoek.” De foto van één pand ontbreekt: het boerderijtje ‘Barneveld’, daar was geen foto van te vinden. Wel een wazige foto van de bewoners uit het begin van de vorige eeuw.

Het onderzoek vooraf en het schrijven van het boek waren een megaklus voor de gepensioneerde Van de Kamp. ,,Eén keer per week, iedere donderdag, deed ik onderzoek in Barneveld. En daar hield het niet mee op. Een heel aantal weken ging ik op de dinsdag naar het Gelders Archief in Arnhem om daar bij het kadaster onderzoek te doen. Verder heb ik in Den Haag in het Nationaal Archief gegevens verzameld via Digilegger, het gedigitaliseerde kadaster”, vertelt Van de Kamp. Daar kwam dan het zoeken op internet en het uitwerken van alle gegevens bij thuiskomst nog bij. ,,Je kunt wel zeggen dat ik er iedere dag en soms ook de halve nacht mee bezig ben geweest.”

Onder Barneveld-Noord verstaat Van de Kamp het hele gebied dat ooit hoorde bij de boerderijen Esveld. ‘De ontwikkeling van Barneveld-Noord, de woningen tot 1960 en de bewoners’ schetst de geschiedenis van een gebied dat hij zich vanuit zijn kindertijd nog als agrarisch herinnert.

,,Mijn moeder liep over de hei van de Esweg naar Barneveld-dorp om daar boter en kaas te verkopen”, weet de Rotterdammer. ,,De grond vanaf de Esvelder Beek tot de Bloemendaallaan was van drie boerderijen Esveld. Het laatste deel, tussen Mettenbrinklaan, Bloemendaallaan en Stationsweg hoorde bij de boerderijen Esveld en boerderij Bronkhorst aan de Stationsweg. Het was rond de boerderijen allemaal gras- en akkerland en verder allemaal heide.” Van de Kamp wijst naar buiten. ,,Hier vandaan kon je in de negentiende eeuw zo naar de boerderijtjes Esveld kijken.”

Tot ongeveer 1870 stond de tijd stil in Barneveld, vindt Van de Kamp. ,,In 1900 stonden er vier boerderijen aan de Stationsweg. In het jaar 1906 kwam de grote verandering”, beschrijft hij in zijn boek. ,,Jacob van Middendorp kocht Oud Esveld (Esweg 20) met de 54 hectare grond tot aan de huidige Mettenbrinklaan. Hij is die grond geleidelijk aan gaan uitponden, tot in 1960 de gemeente kwam. Tot 1970 ongeveer hebben drie families Van Middendorp ‘geboerd’ ten noorden van de voormalige Boslaan.”

Een andere verandering in 1906 was de verkoop van de boerderij Esveld (Esweg 9). ,,Een deel, 10 hectare, werd gekocht door de huurder, de rest ging naar kooplieden, zeg maar projectontwikkelaars of speculanten.”

Met name aan de Stationsweg kwamen bekende Barneveldse families te wonen: Van Schothorst, Mosterd, Van der Woerd, die alledrie daar hun bedrijven heen verhuisden, aldus de schrijver van het boek. Hij is goed thuis in de materie. Bij sommige huizen weet hij moeiteloos te vertellen wie er gewoond hebben en waar ze eventueel nu wonen. ,,Graaf van Lyndenlaan 5, dat is de familie Bos, die zijn later naar de Versteeglaan verhuisd en nu wonen ze in een appartement van de Schoutenstate waar we ook een uurtje hebben gebabbeld.” Juist de beschrijving van de geschiedenis van ieder huis dat tot 1960 is gebouwd en de beschrijving van de bewoners maakt het boek leuk voor de Barnevelders die er zelf of wiens ouders er gewoond hebben.

Hoe boek geeft goed aan hoeveel er de laatste vijftig jaar veranderd is in Barneveld-Noord. Behalve de enkele huizen die aan de Stationsweg werden gebouwd begon in de jaren twintig van de vorige eeuw de eerste woningbouw aan de Boslaan en de hoek Stationsweg. Tien jaar later volgde de Stationsweg, Vliegersvelderlaan tot aan de Graaf van Lyndenlaan. In 1955 begon de bouw van de laatste particuliere huizen aan de Versteeglaan en de Graaf van Lyndenlaan. In de jaren zestig en zeventig volgde de bouw van de (rijtjes)huizen in Vliegersveld. Zelf woonde Van de Kamp tot zijn huwelijk in 1961 in dat gebied.

Zijn mooiste ontdekking vindt hij dat de naam Vliegersveld mogelijk niets met vliegeraars te maken heeft. ,,Het verhaal dat je meestal hoort over de naam van die wijk is dat de heide gebruikt werd om te vliegeren. Dat klinkt mooi, maar daar is geen enkel schriftelijk bewijs van. Ik heb echter ontdekt dat er op een kaart uit 1868 al sprake is van een boerderijtje ‘Vliegersveld’ aan de Bloemendaallaan.”

Van de Kamp is meteen aan het zoeken geslagen. ,,Ik vond een akte waarin staat dat ‘het boerenplaatsje Vliegersveld’ daar in 1857 gebouwd is door Van Surksum van de Esweg.” In 1963 is het gesloopt en op die plek is later een huis gebouwd, nu is dat nummer 44.

,,Er zijn meer ontdekkingen gedaan: de voorgeschiedenis van hotel Heidepark, van het Tolhuis, van de melkfabriek, een verdwenen en bij niemand meer bekend groot pand aan de Stationsweg, het begin van boerderij Bronkhorst, het mysterie van het Kokshuis(je), de vele fabriekjes in het huidige pand van Van Helsdingen en vooral ook het gebied vóór het kasteel De Schaffelaar”, zegt hij.

De oud-Barnevelder is blij met het resultaat. ,,Het is natuurlijk jammer dat het boek in zwart wit is uitgevoerd, in kleur zou het veel te duur zijn geworden. Ik ben me er wel van bewust dat ik en mijn generatiegenoten de laatsten zijn die zo’n boek kunnen schrijven vanuit eigen herinneringen. De latere generaties zouden alles uit aktes moeten halen.”

Wat hem betreft, komt er geen volgend boek op de markt. ,,Ik ga alleen voor de familie nog een boek maken over het voorgeslacht van mijn vaders kant. Mijn boek zou voor andere onderzoekers wel kunnen dienen als aanzet voor onderzoek naar de oudere geschiedenis van het gebied.”

Oudere Barnevelders die het boek van Van de Kamp doorlezen of doorbladeren, zullen ongetwijfeld regelmatig een gevoel van herkenning hebben. De oude melkfabriek, hotel Heidepark, tal van boerderijen en huizen, allemaal hebben ze het veld moeten ruimen voor de groei van het dorp. Het 183 pagina’s tellende boek in groot formaat is voor 25 euro te koop bij de boekhandels Romein en Koster in Barneveld.